Verstoorde relaties bij Vries-10
Het Kennisplatform schrijft een serie blogs: wat kunnen ‘de lessen van Groningen’ betekenen voor andere projecten in Noord-Nederland? De situatie boven het Groningenveld lijkt namelijk niet op zichzelf te staan. Wij denken dat het inzichtelijk maken van de lessen van Groningen kan helpen bij het oplossen van problemen bij andere projecten en mogelijk zelfs het ontstaan van zulke problemen kan voorkomen. In deze blog behandelen we de maatschappelijke impact van het gaswinningsproject Vries-10.
In de gemeente Assen is in het recente verleden (de periode 2015 tot heden) onrust ontstaan rondom het gasveld Vries en de put Vries-10. In begin 2017 is er door de gemeenteraad van Assen een motie van treurnis aangenomen over de handelswijze van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Dat wijst op slechte verhoudingen: best bijzonder omdat het hoofdkantoor van de NAM in de deze gemeente staat. Ook loopt er sinds het instemmingsbesluit van de minister een rechtszaak tussen meerdere partijen waaronder de gemeente Assen en de NAM over het vernieuwde winningsplan Westerveld waar Vries-10 onder valt. Ondertussen heeft het gasbedrijf het rendabel winbare deel van het gasveld al gewonnen op basis van een oud winningsplan waar de specifieke put niet in voorkomt en de put eind 2018 uit productie genomen. Er sleept nu dus een conflict voort over de randvoorwaarden van een gaswinningsproject dat operationeel al is afgerond. Allemaal redenen om deze casus eens beter te bestuderen: wat gaat er mis in de ‘achtertuin’ van de NAM?
De reconstructie
Het gaswinningsproject Vries-10 heeft een maatschappelijke impact in de gemeente Assen en in de wijk Marsdijk. We weten dit omdat op 20 mei 2021 RTV Drenthe een reconstructie publiceerde van de gang van zaken rondom Vries-10. Deze reconstructie maakte zij op basis van de Shell Papers en het werk van een onderzoeksteam van RTV Drenthe, RTV Noord, Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) en Follow The Money. De Shell Papers vormen een collectie documenten die het PAJ in 2019 met WOB-verzoeken bij overheidsorganisaties heeft opgevraagd. Dit omvat onder meer e-mails, memo’s, beleidsstukken die onderdeel vormen van correspondentie over en/of met Shell en haar dochteronderneming de NAM. PAJ heeft met zeventien verschillende WOB-verzoeken een grote hoeveelheid documenten geopenbaard en ook bewoners kunnen meehelpen met het doorzoeken van de documenten naar interessante passages. Een dergelijk journalistiek project is uniek in Nederland.
In deze blog lopen we in sneltreinvaart langs de ontwikkelingen, voor een vollediger beeld kunt u terecht bij de reconstructie van RTV Drenthe.
Lessen van Groningen voor de situatie rond Vries-10
De aanpak van de NAM voor de gaswinning uit Vries-10 lijkt lange tijd gangbaar te zijn geweest voor gaswinning uit kleine velden. De NAM voert een deel van het Nederlandse kleine-velden beleid uit, het plan van de overheid om het gas te winnen voor eigen gebruik en export. De NAM wint al sinds 1976 gas uit het gasveld Vries. Vóórdat het Groningenveld synoniem werd met gaswinningsproblematiek leidde dat, voor zover wij weten, meestal niet tot verzet op deze schaal en vanuit het lokaal bestuur. We vermoeden dat de ontwrichting en schade in Groningen maakte dat het lokale bestuur en de bewoners ongerust waren over de winning. Er is mogelijk door de NAM te beperkt overzien wat de invloed van Groningen is op de steun voor gaswinning uit kleine velden elders. Hiervoor zijn verschillende verklaringen denkbaar, zoals:
1.) Er was/is een ander team vanuit de NAM bezig met de kleine velden dan met Groningen;
2.) De werkwijze van de NAM maakt dat zij weerstand onderschat, of;
3.) Dat kennis van de maatschappelijke impact van de gaswinningsproblematiek Groningen onvoldoende aanwezig was/is in het gasbedrijf of haar werkproces.
Onze inschatting is dat het een combinatie van deze drie punten betreft. De indruk die ontstaat uit de loop van gebeurtenissen is dat de NAM gaswinningsprojecten graag strak en vlot regelt (getuige het inplannen van afspraken met bestuurders op zeer korte termijn en het snel in productie kunnen nemen van een put), maar ook dat zij haar werkproces rond kleine velden niet wezenlijk heeft veranderd naar aanleiding van Groningen. Hoewel de kans op fysieke impact van het mijnbouwproject Vries-10 (op basis van berekeningen van TNO en de risicoanalyse van het SodM) zeer gering wordt geacht, is er mede door de gelijktijdigheid met de situatie in Groningen wel degelijk sprake van maatschappelijke onrust over deze kleine effecten. Daarbij speelt mogelijk een rol dat NAM en overheden lange tijd vertelden dat de bevingen in het Groningenveld verwaarloosbaar klein zouden zijn.
De maatschappelijke impact van Vries-10
De gang van zaken rondom de exploitatie van het gasveld Vries-10 aan de noordkant van Assen verliep overduidelijk niet vloeiend. Door de gehanteerde werkwijze heeft het mijnbouwproject een maatschappelijke impact. Er zijn verschillende impactgebieden (vorige blog) en een daarvan die in Vries relevant is, is de impact van winning voor de sociale relaties tussen de exploitant, de overheden en bewoners is groot. De opeenvolging van stappen na; 1.) de bestuurlijke overleggen en de toezegging dat er nog gelegenheid wordt gegeven voor het juist en volledig informeren van de gemeenteraden; 2.) de gemeenteraden die de gaswinning niet zien zitten en het vernieuwde winningsplan willen afwachten, en; 3.) de mededeling van de NAM dat zij alsnog start met de productie uit Vries-10; maakt dat er een vertrouwensbreuk ontstaat tussen de meerderheid van de gemeenteraad en de NAM. De onvrede vanuit de gemeente met de werkwijze van de NAM wordt verder vergroot door het communicatiebeleid van het gasbedrijf met de bewoners van Assen. Uiteindelijk leidt dit tot de motie van treurnis en een gezamenlijke rechtszaak over het vernieuwde winningsplan.
Ook de impact op bewoners is aanzienlijk. De communicatie van de NAM met bewoners van de wijk Marsdijk liet te wensen over. De NAM heeft er geen rekening mee gehouden dat bewoners tijd nodig hebben om hun aanwezigheid bij informatiebijeenkomsten te regelen. Door bijeenkomsten telkens de dag van te voren aan te kondigen komen er waarschijnlijk veel minder bewoners informatie halen over het gaswinningsproject dan dat anders het geval zou zijn geweest. De bewoners worden hiermee niet gekend in hun behoefte om adequaat geïnformeerd te worden over de situatie. Dit maakt ook dat er onduidelijkheid en onzekerheid ontstaat onder bewoners over de gaswinning uit Vries-10. In het licht van de gelijktijdige situatie in Groningen is het ontstaan van de vrees voor Groningse toestanden begrijpelijk. Goede informatievoorziening door de NAM op ruim van te voren aangekondigde bijeenkomsten had bewoners hiervoor mogelijk kunnen behoeden. In reactie op de gang van zaken rond de informatiebijeenkomst op 17 januari 2017 richten bewoners zelfs een actiegroep op om de gaswinning uit Vries-10 tegen te gaan.
De maatschappelijke impact op deze twee gebieden maakt dat het gaswinningsproject bij Vries-10 niet als succesvol bestempeld kan worden. Het project heeft vermoedelijk een negatieve impact gehad op het gebied en haar bewoners, het conflict sleept na de productiestop voort en de NAM heeft er in haar eigen achtertuin een probleem bij.
Hoe verder?
Het is nog niet te laat om de impact van het mijnbouwproject deels te mitigeren. De betrokken partijen zijn er allen bij gebaat wanneer de onderlinge relaties hersteld worden. Hiermee kan voorkomen worden dat huidige en toekomstige projecten van de NAM in Noord-Nederland opnieuw tot conflict leiden. Voor een duurzame vermindering van de impact op sociale relaties bij huidige en toekomstige mijnbouwprojecten zou het verstandig zijn als de NAM haar werkwijze aanpast op de situatie na Groningen. Dit betekent dat ook de maatschappelijke impact van mijnbouwprojecten meegenomen dient te worden binnen het proces. Hiermee kan mogelijk een hoop gedoe in de toekomst voorkomen worden.
Ook de impact op bewoners kan relatief eenvoudig verminderd worden. Hierin zou de NAM een stap kunnen zetten door de lokale overheden en bewoners tegemoet te komen op een aantal punten. De bewoners van Marsdijk zouden graag garanties krijgen dat eventuele schade door de gaswinning onder hun wijk vergoed zal worden. Op het moment van schrijven lijkt er van grootschalige fysieke schade in het gebied nog geen sprake, de kans dat dit in de toekomst wel zou ontstaan achtten TNO en SodM zeer gering. Maar het vertrouwen in de autoriteit van deze instanties is onvoldoende om verzet tegen de winning te voorkomen. En het is ook paradoxaal dat de exploitant, in een situatie waarin de nadelige effecten voor bewoners zeer klein zijn, niet meer garanties wil geven. Een toezegging van de NAM dat zij eventuele toekomstige schade goed zal afhandelen zou voor weinig voorziene kosten een groot positief effect kunnen hebben. Deze stap zou de impact op bewoners sterk kunnen verminderen en de relatie tussen de partijen nieuw leven in kunnen blazen. De positieve invloed van deze stap zou misschien wel het grootst zijn wanneer zij vrijwillig door de NAM genomen word, in plaats van dat zij moet worden afgedwongen door de rechter.
Wouter Adams, projectonderzoeker
1 Update aanstaande boring NAM Assen-Noord (2 november 2015) beschikbaar via: https://www.ftm.nl/document/20687280?projectId=1 [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
2 Asser Courant (20 december 2016) ‘Weinig belangstelling voor informatietruck NAM in Marsdijk.’ Beschikbaar via: https://assercourant.nl/artikel/474719/weinig-belangstelling-voor-informatietruck-nam-in-marsdijk.html [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
3 Informatiecentrum NAM naar Marsdijk (16 december 2016) beschikbaar via: https://www.ftm.nl/document/20687508?projectId=1 [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
4 0,0 mm beweging bij de NAM (21-12-2016) beschikbaar via: https://www.ftm.nl/document/20687468?projectId=1 [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
5 RTV Drenthe (18 januari 2017) ‘NAM-bijeenkomst over gaswinning is amateurisme ten top.’ Beschikbaar via: https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/117583/NAM-bijeenkomst-over-gaswinning-is-amateurisme-ten-top [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
6 RTV Drenthe (4 februari 2017) ‘Tweeduizend handtekeningen tegen gaswinning Marsdijk.’ Beschikbaar via: https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/118227/Tweeduizend-handtekeningen-tegen-gaswinning-Marsdijk
7 Staatstoezicht op de Mijnen (3 mei 2018) ‘Beslissing op bezwaar handhavingsverzoek Vries 10.’ Beschikbaar via: https://www.sodm.nl/documenten/brieven/2018/04/09/beslissing-op-bezwaar-handhavingsverzoek-vries-10 [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].
8 Staatstoezicht op de Mijnen (10 februari 2021) ‘Afwijzing handhavingsverzoek gasproductie uit put Vries-10 (Assen).’ Beschikbaar via: https://www.sodm.nl/documenten/brieven/2021/02/10/index [Laatst geraadpleegd 27 januari 2022].